8 (7112) 50-86-31
Қ.Жұмағалиев (Фрунзе) көшесі, 20/1 zhaik_yni@mail.ru

2023 жылдың І жартыжылдығына жазылу басталды!

«Жайық үні-Жизнь города» газетіне жазылыңыз!

Бізбен бірге болыңыз!

 

 

8 (7112) 50-86-31
Қ.Жұмағалиев (Фрунзе) көшесі, 20/1 zhaik_yni@mail.ru
25 Маусым 2024 3056 0
«Жақсыдан – шарапат»

Ғасыр жасаған «ғаламат» АНА

Ұлы Отан соғысының ардагері, «Қызыл Жұлдыз» орденінің иегері Сары Әйтімовтың асыл жары, шаңырағының шаттығы, елге аты мәшһүр ұл-қыздарының анасы, ұзақ жылдар білім ұясында сүбелі еңбек етіп,  бала тәрбиесіне үлес қосқан Әйтімова Тұмарша Ибрагимқызының  туғанына биыл 100 жыл.  «Көзден кетсе де – көңілден кетпеген» ел анасына арнап  Әйтімовтер әулеті 29 маусым күні Бәйтерек ауданы, Белес ауылының Мәдениет үйінде еске алу шарасын өткізбек.

  Иә, ақ маңдайы Күн нұрындай жарқыраған Тұмарша әжемен алғаш рет Орал қаласында 2009 жылы жүзбе-жүз тілдестім. Осы отбасының өтінішімен алып анадан «Жайық үні» газетіне сұқбат алдым.

  «Адамның мәңгі досы бар. Ол – ана. Халқымыз «Атадан – өсиет, анадан – қасиет» деген сөзді текке айтпаған. Әлемге шұғыласын таратып, өмірге ұлағатты ұрпақ сыйлаған, айналасын мейірім мен бақытқа бөлеп, егеменді елдің абыройын аспандатып жүрген ақ жаулықты әзиз ана, қоғам және мемлекет қайраткері Бірғаным Әйтімованың абзал анасы Тұмарша Ибрагимқызы таяуда сәтін салып, Оралға келді.  Ұзын бойлы, жылы жүзді, келбеті келісті, аққұбаша келген Тұмарша әжеміз сексеннің алтауына жетсе де, кәрілікке бой бермеген екен. Әдемі қауырсын таяғына сүйеніп қойып, амандық-саулықтан соң сайрай жөнелді. Көпті көрген ананың тұщымды әңгімесі бүгін оқырман жүрегіне жол тапқалы тұр» деп бастаппын «Бірғанымға араб болысының есімін бердік»атты көлемді мақаламды. Содан бері арада он бір жыл өтті. Айтпағым, қашан көрсең де сабырлы, бірқалыпты мінезінен айнымайтын, тұлғалы, екі беті шарайнадай аппақ Тұмарша анамыз мынау жарық фәниден о дүниеге аттанғанша бақытты, шырайлы кейпін, әдемі жүзін еш өзгертпеді. Тоқсаның төріне шығып, жүзге қадам басқан асыл ананың жады мықты, ойы түзу, аузы дуалы еді. «Батамен ел көгерер» дегендей, Ақ Жайыққа ат басын бұрған талай арда азаматтар, танымал тұлғалар, игі-жақсылар әуелі Тұмарша Әйтімованы іздеп барып, сәлемдесіп,  ақ батасын алатын. Ол кісіні жерлестері  құламайтын бәйтеректей көретін. Тоқсан жеті жыл өмір сүрген аяулы жан 2020 жылдың 30 қарашасы күні бұл жалғанмен мәңгілікке қоштасты. Ғазиз ананың жүрегі тоқтап, соңғы демі үзілді. Елге төнген індетке қарамастан,Астана мен Алматыдан Оралға ағылған ел-жұрт Тұмарша ананы соңғы сапарға қимас көңілмен шығарып салды. Енді міне, ғасырға жуық өмір сүріп, еліне шұғыласын шашқан, шалтты шаңырағына  ізгіліктің нұрын төккен Тұмарша Ибрагимқызының туғанына биыл жыл толғалы отыр. Сондықтан, асыл ананың көзі тірісінде айтқан тамаша ойларын қайта жаңғыртып, оқырман назарына ұсынуды жөн көрдім. Себебі, өмір көші алға жылжыған сайын, жас толқын өсіп, жетілген сайын Тұмарша Ибрагимқызының өз заманында көрген бейнеті, қиындыққа төтеп берген қайсарлығы, күрескерлігі, жігерін жасытпаған оттай жалыны кім-кімге де үлгі-өнеге деп ойлаймын.

«Бақытқа жету үшін көп нәрсенің керегі жоқ» демекші, 1923 жылдың 25 маусымында Тайпақ ауылындағы кедей шаруа отбасында дүниеге келіп,  балалық шағынан ыстық-суықты кешіп, талай соқпаққа  төтеп берген Тұмарша арудың 97 жыл сүрген өмірі бірнеше киноға, том-том кітапқа татырлық. Кітап демекші, 2018 жылы бас көтерген ұлы Ақсерік Әйтімов «Туған елге тағзым»  атты кітап жазып, шығарды.  Онда өз отбасы, ұшқан ұясы, ата-анасынан алған тәлім-тәрбиесі, мектебі, бүгінде азайып қалған көршілері, ағайын-тумалары туралы сыр шерткен еді.  Жалпы, Әйтімовтер әулеті әу бастан елге сыйлы, абыройлы, қарапайым әрі мейірімді жандар. Тамыры тереңге жайылып, бәйтеректей құлпырған бұл жанұя туралы сөз қозғағанда, алдымен осы әулеттің асқар тауы Сары Әйтімов атаның аруағын аттап өту мүмкін емес.

Екі рет соғысқа барған батыр!

 Бейбіт заман, өсер ұрпақ үшін қандыкөйлек жауынгерлермен бірге жауды жеңіп, 1946 жылы  ғана елге оралған атпал азамат, аяулы аға, қамқор әке  Сары Әйтімовтің ерлікке толы өнегелі өмірі – ұлысқа мақтан, ұрпаққа ұран.

 1916 жылдың 5 мамыр күні Жәнібек ауданында дүниеге келген Сары құйттай кезінен шешесінен жетім қалып, немере ағасы Құрманбай Түршекеновтің қолында өсіп, тәрбиеленеді. О бастан тағдырдан таяқ жеп, балалық шағы анасын аңсаумен өткен Сары еті пысық, алғыр жігіт болып ержетеді. Орал аймақтық медициналық техникумын тәмамдайды. Сырттағы жаудан тайсалмай өз еркімен әскерге сұранады. Бес жыл сол кездегі жұмысшы-шаруа қызыл әскер қатарында болып, азаматтық борышын абыроймен өтейді. 1938 жылы Ресейдің Курск қаласындағы полктік мектепте білім алып, оқуын ойдағыдай бітіріп, Кирки қаласында орналасқан 106-әскери құрамдағы атқыштар полкіне өз жүрек қалауымен барады. Осы ретте өткен тарихқа сәл шегініс жасайық.  1939 жылы бұрынғы Польша немістердің соққысына төтеп бере алмай күл-талқан болғанда, Кеңес Үкіметі Батыс Украина мен Батыс Белоруссиядағы славян бауырларын фашистік езгіден қорғау үшін Германиямен келісе отырып, жоғарыдағы аймақтарға өз әскерін енгізгені мәлім. Сол сәтте осы азат етушілер арасында бірге болған Сары Әйтімов Перемышль қаласын жаудан қорғап, өз үлесін қосады. Сөйтіп, 1941 жылы аман-есен елге оралады. Алайда, көк аспанды жаудың қара бұлты қаптап, Ұлы Отан соғысы басталады. Тұтқиылдан шабуыл жасаған неміс-фашистерге тойтарыс беруге асыққан Сары Әйтімов тағы да мылтығын асынып, қызыл қан төгілген майданға аттанады. Жау оғынан аянбаған ержүрек жерлесіміз жорық жолдарымен жүре отырып, 1945-1946 жылдары гвардиялық қатардағы механикаландырылған полктің старшинасы болып, Эрфурт және Берлин қалаларында майдандастарымен бірге Жеңіс туын желбіретеді.

Құдай қосқан отағам, балаларымның әкесі Сарымен 33 жылдай бірге өмір сүрдім. Алайда, 1978 жылдың 2 қаңтары күні ауыр науқастан көз жұмды.  Сарының зираты Зеленовтың Бакушин деген ауылында жатыр. Ата-бабасының бәрі сол топырақта. Марқұм кете-кеткенше елінің адал перзенті екенін еңбегімен дәлелдеді. Сарыекем жас күнінде қыр мұрынды, жазық маңдайлы жігіт еді. Жалындаған жастық шағының көбін қан  майданға берді. Өзі кісіге жұғымды еді. Аз ғана ғұмырында адамгершілік қасиетімен ел-жұрттың есінде қалды. Ұзақ жылдар колхоз басқарды. Бірнеше рет ауылдық кеңеске депутат болып сайланды. Төрт жыл қатарынан ауылдық кеңестің төрағасы болды. Салық және есеп саласында да абыройлы қызмет етті. Сары соғыстан аман-есен келген шақта танысып, дәм-тұзымыз жарасты. Ол уақытта соғыстан жаралы болып елге оралған ағасы Құрманбай біздің Зеленов ауданының бұрынғы Кордон деген ауылында тұратын еді. Сөйтіп, Сары екеуміз  Зәуия, Ақсерік, Бірғаным, Гүлия есімді перзенттерімізді өмірге әкеліп, өсіріп-өндірдік. Елдің кәдесіне жарайтын азамат қатарына қостық.  Әттең, Сарының ерте кеткені болмаса,  осынау ұл-қыздарымның арқасында бақытқа бөлендім. Алла сыйлаған немерені де, шөберені де,  нементайды да  сүйдім. Бүгінде о дүниеге аттанған марқұмдарды жұма сайын еске алып, Құран бағыштаймын,- деп еске алушы еді Тұмарша Әйтімова.

Балалардың есімін Сары қойды

Әуелі тұңғышымыз Зәуия 1948 жылы, содан екі жыл жарымнан кейін Ақсерік дүниеге келді. Бірғаным – баланың үшіншісі. Одан соң, сүт кенжем Гүлғанымды құшағыма бастым. Балалардың  есімін Сары  қойды. Ертеде араб елінде  ел билеген Бірғаным деген болыс қыз болыпты. Ардақты қызымыз Бірғаным көрінгенде әкесі Сары жұртты жинап, осы сөзді айтып, ырымын жасап, азан шақырды. Бірғаным жасынан пысық болды. 1957 жыл әлі есімде. Сәуір айында біз тұрып жатқан Кордон ауылында су тасқыны болып, ауылдың тең жартысын вертолетпен қалаға алып кетті. Балаларды тіркестіріп, қалталарына ақша салып, көрші кемпірге аманаттап, ілестіріп жібердім. Сөйтсем, Бірғаным бір үйге баса-көктеп кіріп барыпты да, «қарным ашып тұр, нан мен май беріңізші» деп орысшалай жөнеліпті. Әлгі кісілер төрт жасар қызды жатырқамай, шәй беріп, тамақтандырыпты. Өзі жегенімен қоймай, қасындағыларға да нан сұрап алыпты. Содан көршім келіп: «Әй, Тұмарша,  сенің осы қызың өскенде үлкен жерде жүреді. Түбі осы қызыңнан көресің рахатты» деді. Сол айтқаны болды. Оралдағы педагогикалық институтты бітірді. Зәуия мұғалім, Гүлғаным заңгер мамандығын игерді. Ал Ақсерік бала күнінен есеп-қисапқа тәуір болды. Қазақ тілі мен орыс тілін жетік білді. Жалпы, төрт баламда жоғары білім алды. Осы ұл-қыздарымның арқасында ел мен жерді шарлап, тұрмыстың жақсылығын көріп келемін. Сары екеуміз ұл-қызды орнымен еркелетіп, орнымен жұмсай білдік. Қартым екеуміз жұмыстамыз. Балабақша деген жоқ.  Гүлғаным кішкентай. Зәуияға, Ақсерік пен Бірғанымға жиырма-жиырмадан тең бөліп, картоп тастап кетемін. Мен жұмыстан келгенше қабығын ашып қояды. Баланы жастай жұмсап, еңбекке үйрету керек. Қазір не көп, ұрлық-сұмдық көп. Теледидарды ашып қалсаң, еститінің жамандық.  Ертеректе біреудің қорасына түсіп, қой-ешкісін жымқырып кететіндер болған. Ал қазір жұмыс істемей, күндіз ұйықтап, түнде біреудің адал ақшасына қол сұғатындар көбейді.  Өйткені, тәрбие кемшін. Баланы киіндіріп-ішіндіріп қоймау керек. Қолына қармақты ұстатып, өзенге жіберсең, ол күн ұзағына отырып, бір балық болса да ұстап әкеледі.


«Өзім де қара жаяу емеспін»

Ел басына күн туғанда белді бекем буып, Гурьев және Астрахан теміржолын салуға қатысқан Тұмарша Ибрагимқызы ол уақытта қос бұрымы кеудесіне төгілген көрікті ару-тұғын.

Иә, өзім де қара жаяу емеспін. Ұлы Отан соғысы және еңбек ардагерімін. 1941 жылы Гурьев және Астрахан теміржолын салуға қатыстым. Ол кезде он сегізде едім. Құмырсқадай шұбырған өңкей әйел заты жол бойынан әрқайсымызға өлшеп берілген төрт мың шаршы топырақты шығаратынбыз. Аш та, жалаңаш та болдық. Бір тілім қара нан мен сельедка балық береді. Әлгі балықты жемей,  нан мен су ішем. Бір күні қасымдағы қыз балықтан уланып, қайтыс болды. Бір жыл бойы тапжылмастан теміржолда жұмыс істеп, үш рет мақтау қағазын алып, иттей болып ауылға қайтып келе жатқанымда, салдырлаған ескі пойыздың темірі аяғымдағы байпағым мен чемоданымның астын тіліп кеп жіберді. Чемодандағы мақтау қағазым шашылып, жерге түсті де кетті. Сондағы қорланып жылағаным әлі есімде. Талай сұмдық оқиғалар бастан өтті ғой, қарағым. Өзім Тайпақта туғанмын. Бірақ жеті бауырымнан айырылып, жалғыз өстім. Анам Қамиланың денсаулығы нашарлап,  сәбилері шетіней беріпті. Ерлер істейтін шаруаны өңгеріп әкететін. Көршілердің түйесін соғымға сойып беріп, әкем екеумізді етпен асырайтын. Анамның қолы  өте шебер болды. Өрмек тоқып, жіп иірді. Жұртқа шекпен, жадағай тігетін. Жазда бау-бақша салатын. Сөйтіп жүргенде әкем Ибрагим қайтыс болып, анам екеуміз Кордонға көштік. Жиырма жеті жасында жесірлікті бастан кешкен  байғұс  шешем кейін  ағайын-туманың ұйғарымымен  қайын інісі Ермұқанға ерге шықты. Мұны да үлкен батылдық деп білемін. Әйел адамның қай уақытта да бақытты болуға қақы бар. Шамасы, әкемнің шаңырағын ұстап қалғысы келген шығар. Сөйтіп, анам маған Бақтылы, Бақыт,  Киікбай деген бауырларымды сыйлады.

Соғыстан кейінгі жоқшылық уақытта сырма, күрте тіктім. Ол кезде бізге көмек ретінде он метр мата беретін. Сол он метр матадан қыруар іс тігетінмін.


 

  «Жан анам – жасыл бағым»

 Иә, өмір өтеді. Әр жан мәңгілік мекеніне кетеді. Тірісінде көңіл шерін бүкпесіз шертеді…  Тұлабойы парасаттылыққа, даналыққа толы Тұмарша әжей көпшілік ортада қарапайым халықпен тілдескенді және тілшілерге сұқбат бергенді ұнататын. Өз басым Тұмарша Ибрагимқызын ең соңғы рет Белес ауылында өткен отбасылық жақсылықта көрдім. Сол кезде кейуанаға  құлақ түрдім. Бірақ та ең  соңғы жүздесу екенін сезбедім.  

  Мен ұзақ жыл осы ауылдың мектебінде пионер жетекшісі, кітапханашы, іс жүргізуші болып жұмыс жасадым. Сондықтан ұрпақ тәрбиесіне мидай араластым. Дәл қазір бір аяғым төрде, бір аяғым көрде тұрса да осы ауылдың әр кірпішіне жаным ашиды. Әр үйдегі бала-шағаның болашағына қатты алаңдаймын. Жерлестерге үй-ішімізбен қамқорлық көрсетіп, қолдан келгенше мейірімге бөлейміз. Таң сәріден осы Белес ауылының  ертеңі  жарқын болса екен деп  тілеймін. Ұл-қызым өскен, өзіміз адам болып ержеткен бұл жер маған өте ыстық. Өздеріңіз жақсы білесіздер, соңғы жылдары Орал қаласына қоныс тептім. Бұған дейін Алматы мен Астанада тұрдым. Қартайған шақта туған ел, туған топырақ есіңе жиі түсіп, магниттей тартады екен. Жалпы, біздің Ақ Жайық өте тамаша өлке. Ауасы таза. Жасыл терегі көп. Тек осы өңірдің әсем табиғатын  өсіп келе жатқан жастар, елге қызмет етіп жүрген басшылар мұқият сақтаса екен?! Менің бәріңізден сұрайтыным  осы! Қайда барсам да дәл мұндай тыныш мекенді ешқайдан кездестірген емеспін. Міне, менің де жасым  жүзге таяп қалды! Маған бәріңіз Жамбыл атаның жасын тілейсіңіз. Алайда, өмірдің мағынасы тым ұзақ жасауда емес. Өмірдің мағынасы –   мәнді әрі сәнді өмір сүргенде! Ендеше, бәріміз қоғамға пайдамыз тиетіндей жақсы әрі ғибратты өмір кешейік. Ұл-қыздан қайыр көрейік. Немере мен шөберемізге ізгілікті із қалдырайық. Ертең көзіміз жойылған күні олар бізді мақтан тұтып, айта жүрер. Қазақ халқы мықты! Оның күштілігі – бірлігінде және отбасы татулығында» деп ойын түйіндеп еді, қайран кейуана.    

       Айтқандай-ақ, бұдан соң елге індет келді. Ел-жұрт бір-бірімен бұрынғыдай араласуды сап тыйды. 2020 жылдың ең соңғы қара күзі Тұмарша ананы да жер қойнына алып кетті. Ал қазір барша ауылдастары,  сыйластары, ағайын-туыс, құда-құдағайлары, өз отбасы Тұмарша ананың ғибратқа толы әңгімесін, теңіздей терең ақыл ойын жылдар алға жылжыған сайын сағынышпен еске алады. Еске ала береді…

 «Жайнаған балғын гүлмен,

Жан анам – жасыл бағым.

Өзіңмен жаным бірге,

Мәңгілік қасыңдамын,» деп ақын Сағын Жиенбаев жырлағандай, ел анасы – Тұмарша Әйтімова  халқының жүрегінде, ұл-қызының, ұрпағының жанында, жерлестерінің  жадында! Ендеше, мейірімді жүзі айналаға шуақ шашып тұратын қадірлі әжеміздің жаны жұмақта болып, ел-жұртын рухымен желеп-жебегей

                                      Мира ШҮЙІНШӘЛИЕВА

Версия для печати

Соңғы жаңалықтар
Бәрекелді!
Келіндерге ақшалай сыйақы берілді
22 Қараша 2024
28 0
Қалалықтар қаперіне
Иттерге рейд
21 Қараша 2024
122 0
Мәдениет
Жан дүниесі бір бөлек
20 Қараша 2024
344 0
Жалын
Жігерлі жастар жарысты
13 Қараша 2024
831 0
Қалалықтар қаперіне
Білім саласындағы өзекті мәселелер талқыланды
08 Қараша 2024
1209 0
Қалалықтар қаперіне
ИНФОРМАЦИОННОЕ СООБЩЕНИЕ
04 Қараша 2024
1121 0
Қалалықтар қаперіне
ХАБАРЛАМА
04 Қараша 2024
1568 0
Құттықтаймыз!
Жаңа тұрғын үйдің кілті табысталды
27 Қазан 2024
2183 0
Құттықтаймыз!
Көк Ту көкке көтерілді!
25 Қазан 2024
2350 0
Құттықтаймыз!
Ынтымақты айшықтаған мереке
25 Қазан 2024
2356 0
Қалалықтар қаперіне
Интернет-алаяққа алданбаңыз!
24 Қазан 2024
2408 0
Құттықтаймыз!
Айбарлы азаттықтың айғағы
24 Қазан 2024
2410 0
Қоғам
Ардагерлер жарысты
20 Қазан 2024
2038 0
Қалалықтар қаперіне
Құм Нарыны Нарынбекті еске алды
19 Қазан 2024
2891 0
Қалалықтар қаперіне
Жаңа аудандық сот ғимараты ашылды
18 Қазан 2024
2945 0
Оқиға
Өрттің алдын алды
18 Қазан 2024
2940 0
Құттықтаймыз!
АҚЖАЙЫҒЫН АҢСАЙДЫ АҚЫН ЖҮРЕК
11 Қазан 2024
3551 0
Бәрекелді!
Жағымды жаңалық!
11 Қазан 2024
3522 0
Қалалықтар қаперіне
3.190 әкімшілік құқық бұзушылық фактілері анықталды
11 Қазан 2024
3510 0
Қоғам
Үйірменің берері көп…
11 Қазан 2024
3487 0
Бәрекелді!
Жеңімпаздар анықталды
10 Қазан 2024
3648 0
«Мемлекеттік бағдарламалар»

Қазақстан Республикасының үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының 2010-2014 жылдарға арналған МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Қазақстан Республикасының үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының 2010-2014 жылдарға арналған МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың2011 – 2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан»
мемлекеттік бағдарламасы

«Ғаламтор ресурстары»